Meyvelerini çok sevdiğim ve ağaç olarak da herdem yeşil olmasından ve güzelliğinden dolayı bahçemde yetiştirdiğim bir ağaç olan Kocayemiş hakkında bir makale yazmak istedim. Tropik Meyve ağaçlarının yanında ülkemizde de doğal ortamda yetişen birçok sıradışı ağacın da tanıtımını yapmaya özen gösteriyorum. Bu makalede Kocayemiş ve Sandal ağacının hem üretimini , sağlık yönünden faydalarını, hem de meyvesinin besleyici özelliklerini anlatmaya çalışacağım. Zevkle okumanız dileklerimle.

Sandal ve Kocayemiş (Arbutus L); Rhododendroideae ailesine ait, herdem yeşil çalı yada küçük ağaçlardır. Bu cinsin kuzey yarım kürede yayılmış olan 12 türü ülkemizde ise A andrachne L. (Sandal) ve A. unedo L. (Kocayemiş, ağaç çileği, dağ çileği) adlı iki türü doğal olarak yetişir.

Dağ Çileğinin Faydaları ve Kullanılış Şekli

Kocayemiş meyveleri taze olarak da yenilmesine rağmen , genellikle; Reçel, marmelat, jöle hatta parfüm yapımında kullanılır.

Ayrıca halk arasında antiseptik, idrar söktürücü ve müshil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca yaprakları kanamayı durdurucu, İdrar yolları için antiseptik olarak , yüksek tansiyon ve diyabet gibi konularda da faydalı olduğu bilinmektedir. Gleneksel kullanımının yanında,zengin bir antioksidan(anthocyanin ler, galik asit türevleri ve taninler ), vitamin C, vitamin E ve  karoten içeriğe sahiptir. Bu nedenle sağlığı destekleyen önemli bir besindir.

Günümüzde biyolojik özellikleri ve insan hastalıklarına faydaları konusunda devam eden birçok araştırma bulunmaktadır.

Genel Özellikleri ve Dağ Çileği Fidanı Üretimi

Kocayemişte, kırmızı renkli meyveler sonbaharda; sandalda ise; portakal sarısı-açık kırmızı renkli meyveler geç sonbahar ve kış başlangıcında olgunlaşır.

Çiçekler, sandalda beyaz, kocayemişte ise açık pembe renkli ve bileşik salkım şeklindedir. Çiçeklenme, Sandalda Mart-Nisan, Kocayemişte ise Kasım-Aralık aylarında olur. Her iki türünde meyveleri yenilir. Odunları dekoratif amaçlı, kömür imalatında ve yakacak olarak çok değerlidir. Çok hızlı kök sürgünü oluşturabilirler. Meyveler olgunlaşmaya başladıkLarı sonbahar (kocayemiş ve sandal) ve kış aylarında (sandal) toplanarak tohumlar çıkartılır, saf alkolde yüzdürülerek boş tohumlar uzaklaştırılır ve ekim yapılıncaya kadar 2-4 °C sıcaklıkta saklanır.

Tohumlar çıkartıldığı tarihten kış sonuna kadar ekilebilir. Ekimden önce tohumlar 5-15 gün 4-6 °C sıcaklıktaki suda bekletilir. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 0.5-1 gr tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %90’nın üzerindedir. Metrekareden 100-150 adet fidan elde edilir. Ekim yastıklarının drenajının çok iyi ve pH değerinin 5.5-6.5 olmasına özen gösterilir. Ekimi takiben yastıklara telis kullanılarak örtüleme ve %70 gölgeleme uygulanır. Erken bahar ekimlerinde 4-6 °C sıcaklıkta 1-1.5 ay soğuk nemli katlama uygulanır. Tohumlar soğukta çimlenmeye başlarlar (4-6 °C) ve ideal çimlenme sıcaklığı 10 °C’dir. Fidanlar çıplak köklü dikime hassastır. Bu nedenle ağaçlandırmalarda, 1 veya 2 yaşlı tüplü yada kaplı fidan kullanılmalıdır. 1 yaşında fidanlar 20-25 (30) cm boya, 5-8 mm çapa ulaşırlar.

Kocayemiş birçok kıyı bölgelerde ve özellikle Marmara ve Karadeniz Bölgesinin bütün kesimlerinde görülmektedir. 

Sandal Ağacı ise Akdeniz Bölgesinde , Torosların birçok yerinde çok sık rastlanan bir türdür.

Kaynaklar:

*Hazin Cemal Gültekin

*Pallauf K.; Rivas-Gonzalo J.C.; del Castillo M.D.; Cano M.P.; de Pascual-Teresa S.

Characterization of the antioxidant composition of strawberry tree (Arbutus unedo L.) fruits. J.. 2008, 21, 273-281.